درمان ارتفاع زدگی در کوهنوردی؛ بهترین روش‌ها برای پیشگیری و بهبود سریع

ارتفاع زدگی واکنش بدن به کاهش فشار هوا و اکسیژن در ارتفاعات بالای 2400 متر است که می‌تواند به سه نوع AMS (خفیف)، HAPE (ادم ریوی) و HACE (ادم مغزی) تقسیم شود. علائم ارتفاع زدگی شامل سردرد، سرگیجه، تهوع و مشکلات خواب است و در موارد شدید می‌تواند خطرناک باشد. دلیل اصلی آن کاهش اکسیژن دریافتی به مغز و بدن است که باعث اختلالات فیزیولوژیکی می‌شود. بهترین راه درمان ارتفاع زدگی، پایین آمدن از ارتفاع یا استراحت در محل و اجتناب از خوابیدن است. برای پیشگیری هم، صعود تدریجی، نوشیدن آب کافی، پرهیز از الکل و مصرف غذاهای سبک توصیه می‌شود.

ارتفاع زدگی چیست؟

ارتفاع زدگی یا به اصطلاح کوه گرفتگی، واکنش بدن و مغز نسبت به کاهش فشار هوا و میزان اکسیژن است که اغلب کوهنوردان در ارتفاعات بالای 2400 متر دچار ارتفاع زدگی خواهند شد. همراه داشتن کیت بقا در این شرایط اهمیت بالایی دارد.

انواع ارتفاع زدگی

ارتفاع زدگی مانند سایر بیماری ها دارای انواع مختلفی است که شامل AMS، HAPE، HACE می باشند.

AMS

حاد ترین نوع ارتفاع زدگی AMS است. از علائم این بیماری می توان به سردرد که شایع ترین علائم آن است اشاره کرد، خستگی، سرگیجه، مشکلات خواب، استفراغ از دیگر علائمی است که فرد ممکن است به آنها دچار شود.

HAPE

بیماری ادم ریوی در ارتفاع زیاد، بسیار خطرناک است و اغلب کوهنوردانی که به ارتفاعات بالای 2400 متر صعود می کنند دیده می شود. ادم ریوی در افراد سالمی که در ارتفاعات پایین زندگی می کنند و جهت انجام فعالتی به ارتفاعات بالا می روند رخ می دهد که در این مواقع بدن افراد دچار تغییرات فیزیولوژیک می شود.

HACE

ادم مغزی از بیماری های دیگری است که کوهنوردان ممکن است در ارتفاعات به آن دچار شوند. ادم مغزی به علت کاهش اکسیژن و خون دریافتی به مغز رخ می دهد و در این مواقع نوعی مایع در مغز جمع خواهد شد که با افزایش حجم مایع، به جمجمه فشار وارد خواهد شد که در مواردی منجر به مرگ می شود.

به نقل از سایت  my.clevelandclinic.org  درباره ارتفاع زدگی:

Altitude sickness is the term for medical conditions that can happen when you move to a higher altitude too quickly. The higher up you go, the thinner the atmosphere gets. That means breathing in the same amount of air gets you less oxygen than at a lower altitude. Altitude sickness happens when your body has trouble adjusting to the difference in how much oxygen you’re getting with each breath.

ارتفاع زدگی اصطلاحی است برای شرایط پزشکی که زمانی رخ می‌دهد که به سرعت به ارتفاعات بالاتر منتقل شوید. هرچقدر که بالاتر بروید، جو رقیق‌تر می‌شود. این به این معناست که نفس کشیدن با همان مقدار هوا، اکسیژن کمتری نسبت به ارتفاعات پایین‌تر به شما می‌رساند. ارتفاع زدگی زمانی رخ می‌دهد که بدن شما نتواند به تفاوت میزان اکسیژن دریافتی با هر نفس خود سازگار شود.

علت ارتفاع زدگی در کوهنوردی

در ارتفاعات تنها 21 درصد هوا را مولکول های اکسیژن تشکیل می دهند. زمانی که در ارتفاعات قرار می گیریم به دلیل کاهش فشار جو، تنفس بیشتری خواهیم داشت اما از آنجایی که فشار جو کم بوده و مولکول های اکسیژن نیز فاصله بیشتری دارند، با هر بار دم اکسیژن کمتری وارد ریه هایمان خواهد شد.

زمانی که اکسیژن کافی وارد ریه هایمان نشود، اکسیژن مغز نیز کاهش می باید و دچار یکی از علائم های خستگی، تهوع، سرگیجه، سردرد شدید، ضعف در بینایی می شویم.  بعد از 24 ساعت رسیدن به ارتفاع دچار این علائم خواهید شد و طی 1 الی 2 روز نیز ادامه خواهد داشت.

بهترین راه درمان ارتفاع زدگی

ارتفاع زدگی مانند سایز بیماری ها به نوع بدن و ژنتیک فرد بستگی دارد و با توجه به تحقیقات اکثر افرادی که دچار ارتفاع زدگی می شوند افرادی هستند که دچار تنفس سطحی می باشند. با توجه به این نکات می توان با مراقبت و رعایت نکات لازمه با توجه به میزان سلامتی خود ارتفاع زدگی را تا حدودی کنترل کرد.

راه حل مناسب در زمان ارتفاع زدگی

زمانی که در ارتفاع دچار ارتفاع زدگی شدید بهترین راه حل درمان ارتفاع زدگی، پایین آمدن از ارتفاع می باشد چرا که با افزایش میزان اکسیژن، بدن در طول زمان سپری شده به حالت عادی خود بر می گردد. اگر پایین آمدن از ارتفاع برایتان مقدور نمی باشد می توانید در همان مکان به استراحت بپردازید و سعی کنید از خوابیدن جلوگیری نمایید.

به نقل از سایت medlineplus.gov   درباره علائم ارتفاع زدگی:

Your symptoms will also depend on the speed of your climb and how hard you push (exert) yourself. Symptoms range from mild to life-threatening. They can affect the nervous system, lungs, muscles, and heart.

In most cases, symptoms are mild. Symptoms of mild to moderate acute mountain sickness may include:

• Difficulty sleeping
• Dizziness or lightheadedness
• Fatigue
• Headache
• Loss of appetite
• Nausea or vomiting
• Rapid pulse (heart rate)
• Shortness of breath with exertion

علائم بیماری ارتفاع نیز بسته به سرعت صعود و میزان فشاری که به خودتان وارد می‌کنید، متفاوت خواهد بود. این علائم می‌توانند از خفیف تا تهدیدکننده‌ی زندگی متغیر باشند و بر سیستم عصبی، ریه‌ها، عضلات و قلب تأثیر بگذارند.

در بیشتر موارد، علائم خفیف هستند. علائم بیماری حاد ارتفاع در حد خفیف تا متوسط ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• مشکل در خواب

• سرگیجه یا احساس سبکی سر

• خستگی

• سردرد

• کاهش اشتها

• حالت تهوع یا استفراغ

• ضربان قلب سریع

• تنگی نفس هنگام فعالیت جسمی

اگرچه بسیاری از این علائم معمولاً به‌مرور زمان بهبود می‌یابند، اما باید آن‌ها را جدی گرفت و در صورت شدت یافتن، فوراً اقدام به کاهش ارتفاع و دریافت کمک پزشکی کرد.

نکات مهم مقابله با ارتفاع زدگی

• بهتر است در روز چهار لیتر آب بنوشید.
• چند روز قبل از برنامه خود، حداقل در ارتفاعات 8000 هزار فوت پیاده روی کنید.
• حداقل چند روز قبل از برنامه، 1500 فوت بالا تر از میزان ارتفاع مقصدتان در اردوگاه نخوابید.
• در زمان صعود به آرامی حرکت کنید، اگر در هنگام پیمایش به نفس زدن مکرر افتادید باید سرعت خود را کم کنید.
• از مصرف الکل و قرص های خواب آور بپرهیزید.

ارتفاع زدگی یکی از آسیب های کوهنوردی در ارتفاع بالا به شمار می رود. بهتر است برنامه غذایی خود را کنترل کنید و با خوردن میان وعده های کوچک از کاهش اشتها در ارتفاعات جلوگیری کنید. می توانید مواد غذایی های حاوی کربوهیدرات، مصرف کنید چرا که نسبت به پروتئین و چربی ها در معده راحت تر هضم خواهند شد.

اهمیت استفاده از تجهیزات کوهنوردی مناسب در پیشگیری از ارتفاع زدگی

استفاده از تجهیزات مناسب مانند کفش کوهنوردی، شلوار کوهنوردی و عینک کوهنوردی نقش مهمی در پیشگیری و کاهش علائم ارتفاع زدگی دارد. کفش‌های استاندارد با کفی ضدلغزش، گردش خون را بهبود داده و از خستگی جلوگیری می‌کنند. شلوارهای ضدآب و مقاوم در برابر باد، دمای بدن را حفظ کرده و مانع از افت حرارت ناگهانی می‌شوند. همچنین، عینک‌های کوهنوردی با لنزهای ضد UV از چشم‌ها در برابر اشعه‌های مضر خورشید محافظت کرده و از سرگیجه و سردرد ناشی از نور شدید در ارتفاعات جلوگیری می‌کنند. انتخاب تجهیزات مناسب، تجربه‌ای ایمن‌تر و راحت‌تر از کوهنوردی را فراهم می‌کند.

سوالات متداول

1- چطور می‌توانم از بروز ارتفاع زدگی جلوگیری کنم؟

برای جلوگیری از ارتفاع زدگی بهتر است که قبل از صعود به ارتفاعات بالا، بدن خود را به تدریج با شرایط کم اکسیژن تطبیق دهید. این کار را می‌توان با صعود تدریجی، پیاده‌روی در ارتفاعات مختلف و استراحت در ارتفاعات بالاتر انجام داد. همچنین، به میزان کافی آب بنوشید، از مصرف الکل و داروهای خواب‌آور پرهیز کنید و میان‌وعده‌های سبک و حاوی کربوهیدرات مصرف کنید.

2- چه علائمی نشان‌دهنده ابتلا به ارتفاع زدگی هستند؟

علائم ارتفاع زدگی ممکن است شامل سردرد، خستگی، سرگیجه، مشکلات خواب، تهوع، استفراغ، و ضعف در بینایی باشد. در صورتی که این علائم را تجربه کردید، بهتر است فوراً از ارتفاع پایین آمده و استراحت کنید. در صورت عدم بهبود علائم، اقدام به درمان‌های پزشکی فوری ضروری است.

3- چطور ارتفاع زدگی را درمان کنم؟

مهم‌ترین راه درمان ارتفاع زدگی پایین آمدن از ارتفاع است. با کاهش ارتفاع، میزان اکسیژن افزایش می‌یابد و بدن به تدریج به حالت عادی خود باز می‌گردد. اگر امکان پایین آمدن از ارتفاع وجود ندارد، باید در همان محل استراحت کرده و از خوابیدن اجتناب کنید. مصرف آب به مقدار کافی و جلوگیری از فعالیت‌های سنگین نیز به بهبود وضعیت کمک می‌کند.